Over een gekliefde schedel en een belachelijk brede ribbenkast
Met veel plezier en trots kijken we terug op ons jubileumsymposium in Maastricht: Ice Age Cemeteries. Alleen al het persoonlijk weerzien met zoveel leden was erg aangenaam, net als de Limburgse gastvrijheid en de vlaaien, de mooie locaties en het prachtige weer. De sprekers uit buiten- en binnenland vertelden vol vuur over wat ons allemaal verbindt: onderzoek aan ijstijdzoogdieren. Wie er niet bij was, heeft niet alles gemist, want hier volgt een korte samenvatting van de memorabele momenten van beide dagen. De lange versie verschijnt later dit jaar in Cranium 39-2.
Dag 1
Wij zijn te gast bij dagvoorzitter Leon Claessens en “zijn” Maastricht Science Programme aan Maastricht University. Leon zegt in zijn inleiding hoe blij hij is om al deze ‘deep time people’ weer bij elkaar te zien. Die stemming wordt zeker gedeeld.
Adrian Lister over Darwins fossielen: gekliefde schedel
De eerste spreker doet onderzoek naar de fossielen die Charles Darwin verzamelde tijdens zijn reis met de Beagle. Zijn belangrijkste punt is: niet de drie weken op de Galapagoseilanden, maar de drie jaar die Darwin daarvoor doorbracht in Zuid-Amerika en met name de vele fossielen die hij daar vond, zetten hem op het spoor van de evolutietheorie. Dr Adrian Lister vertelt verder een mooi verhaal over een fossiele schedel van Megatherium (reuzengrondluiaard) die Darwin had uitgegraven en naar Richard Owen in Londen had gestuurd. Om de schedel goed te kunnen determineren, kliefde hij die doormidden met een zwaard. Door de zaal gaat een hoorbare rilling bij die gedachte.
Gregory McDonald over Amerikaanse zoogdieren: wat zijn de evolutionaire filters?
Dr Gregory McDonald wil weten hoe fauna’s ontstaan. Paleontologie is niet de wetenschap van het verleden maar van de toekomst, vindt hij. Als je weet hoe soorten in het verleden reageerden op veranderingen, kun je daar nu wat mee.
Kamelen associëren wij nu met Afrika en Azië, maar daar komen ze niet oorspronkelijk vandaan. Ze zijn ontstaan in Noord-Amerika en vandaar via de Beringstraat naar Azië gemigreerd. Terwijl mammoeten en bizons juist vanuit Azië naar Noord-Amerika zijn getrokken. Waarom lukt het sommige soorten wel om over te steken en andere niet? Wat zijn de ‘filters’? Die vraag drijft Greg.
Gregory McDonald over reuzenluiaards: omdat ze zo raar zijn
Greg geeft ook een publiekslezing in de aula, over zijn specialisatie: de luiaards. Hij is erdoor gefascineerd omdat ze zo raar zijn: “Sloths never read an anatomy book.” Hier komt de Megatherium van Darwin weer in beeld. Het is het eerste fossiel dat een binominale naam volgens het systeem van Linnaeus kreeg. En het was het eerste fossiel waarvan een driedimensionaal skelet werd opgesteld. Greg stipt diverse groepen luiaards aan in zijn verhaal. Zijn motto is: “Have sloth? Will travel.”
Joaquin Arroyo-Cabrales over 500 mammoeten in Mexico: waarom gingen ze dood?
Dr Joaquin Arroyo-Cabrales vertelt voor het eerst in Nederland over de spectaculaire vondst van een massagraf van minstens 500 Amerikaanse mammoeten (Mammuthus colombi) bij de aanleg van het nieuwe vliegveld van Mexico-City. Naast mammoeten lagen er meer dan 55.000 botten van onder meer kameel, paard, sabeltandtijger, bizon en wolf, plus resten van vogels, knaagdieren en vissen. De vraag die Joaquin nu wil beantwoorden is: waarom gingen ze dood?
Alfons en Adrie Kennis over Homo erectus: een belachelijk brede ribbenkast
Tijdens de lunchpauze ondervraagt Rob van den Berg de tweelingbroers Alfons en Adrie Kennis over hun talent om levensechte beelden te maken van onze voorouders. Als je denkt dat je ondertussen even rustig je broodje kunt eten, dan ken je Kennis & Kennis nog niet. Ze slepen je mee en je moet kijken, want dan weet je pas goed wat ze bedoelen met een bekken dat “naar buiten blaast, een belachelijk brede ribbenkast of belachelijk lange struisvogelpoten”.
Als je verder in de aula rondloopt, kun je Merel Spithoven helpen bij haar onderzoek aan benen pijlpunten, een linoleummammoet drukken op canvas bij ‘Oerstoer’-auteur Tialda Hoogeveen, diverse boeken- en infostands bezoeken, en in een echt verkiezingshokje je stem uitbrengen op het Nationaal IJstijdzoogdier.
Jim Mead over een ‘sinkhole’ vol mammoeten: waarom alleen mannelijke?
’s Middags vertelt dr Jim Mead hoe bij de aanleg van een weg in de Black Hills in South Dakota in 1974 stukken ivoor werden gevonden. Bij de opgraving destijds dacht hij dat ze wel vijf mammoeten zouden kunnen vinden. Nu, bijna dertig jaar later, zijn dat er minstens zestig geworden, is nog maar een kwart van de afzetting geëvalueerd en is Jim nog steeds bij die opgraving betrokken. De vindplaats was een ‘sinkhole’. Tijdens een warme periode vormde zich hier een meertje en het idee was dat de mammoeten erin gleden en verdronken. In 2016 bleek dat de datering van deze vindplaats vele tienduizenden jaren omspant, van zo’n 110.000 aan de bovenkant tot ca. 190.000 jaar oud op een diepte van 7,5.
