Homo habilis? Dat is de ‘handige mens’: één van de oudst bekende vertegenwoordigers van het geslacht Homo, waar ook wij toe behoren. Maar is de habilis eigenlijk wel een echte Homo? Of toch niet? Homo habilis staat bij veel wetenschappers te boek als de eerste soort uit ons eigen Homo-geslacht. De handige mens was een cruciale voorouder van ons, maar nieuw onderzoek lijkt wederom uit te wijzen dat habilis helemaal geen echte mensensoort was. Althans, volgens een deel van onderzoekers. Wat is er aan de hand met deze oermens?
Toen Homo habilis in 1959 ontdekt werd in Tanzania door Mary en Louis Leakey, werden de resten van de schedel, tanden, handen en voeten zonder meer toegeschreven aan een nieuwe soort van het Homo-geslacht. De ‘handige mens’ werd de soort genoemd, naar de stenen werktuigen die bij de overblijfselen gevonden werden. Later werden nog meer individuen gevonden. De soort bleek geleefd te hebben van 2,6-1,6 miljoen jaar geleden.
Destijds was er weinig twijfel over dat het om een echte Homo ging. De herseninhoud was immers 650 cm3, behoorlijk dichtbij de 700-800 cm3 wat toen karakteristiek was voor soorten van het geslacht Homo.
Later bleek dat het zelfs binnen de grenzen van Homo viel, toen sommige individuen van Homo erectus een herseninhoud van 600-700 cm3 lieten zien. Geen problemen dus, zeker omdat de voorloper van het geslacht Homo, Australopithecus, slechts een herseninhoud van zo’n 400-500 cm3 had.
Ook de handen en voeten hadden kenmerken van een individu dat rechtop liep, ook een eigenschap van Homo. Verdere overeenkomstige kenmerken in het gebit en de schedel zorgden er ten slotte voor dat op plaatsing van de soort in het Homo-geslacht niets aan te merken was. Tot in de laatste tien jaar…
Wetenschappers keken eens goed naar de tanden van Homo habilis, en wat bleek? Ze groeien zeer snel, net zoals bij mensapen zoals bijvoorbeeld Australopithecus. Bovendien wezen sommige studies uit dat de armen veel gebruikt werden om in bomen te klimmen. Dat is wat anders dan rechtop lopen op de bodem zoals Homo’s deden.
Afgelopen week kwam er nog een argument bij waarom habilis geen Homo zou zijn. Microscopische groefjes in de tanden laten zien dat de handige mens een ongevarieerd dieet had bestaande uit slechts bladeren en fruit. Net zoals een andere mensaap (Paranthropus boisei), en duidelijk anders dan Homo erectus, die juist een gevarieerd dieet had met onder meer noten, zaden en vlees.
Tijd om Homo habilis in het geslacht Australopithecus te plaatsen? Dat ligt eraan welke kenmerken de wetenschappelijke gemeenschap belangrijker vindt. Dieet, herseninhoud, of toch het rechtop lopen. Hiervoor moeten keuzes gemaakt worden, die per wetenschapper vaak verschillen. Vandaar dat er vaak sprake is van een zekere ‘strijd’ binnen de wetenschap. Nieuwe bewijzen kunnen de keuze doen omslaan naar Australopithecus, of toch weer naar Homo.
Bronnen: Kennislink
Gibbons, A. Who Was Homo habilis—And Was It Really Homo? Science 332 (2011) 1370-1371.