Voor het eerst is in Nederland een fossiel van een Neanderthaler ontdekt. Het meer dan 40.000 jaar oude schedelfragment met kenmerkende dikke Neanderthaler‐wenkbrauwboog is gevonden langs de Zeeuwse kust en is afkomstig van de Noordzeebodem. Sinds 1874 worden daar enorme hoeveelheden fossiele botten boven water gehaald. Pas nu is daarin een Neanderthaler‐fossiel aangetroffen. De unieke vondst is op 15 juni officieel onthuld door Ronald Plasterk (minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, waar het vanaf 16 juni te zien is voor publiek.
Een internationaal wetenschappelijk team onder leiding van het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology (Leipzig) heeft het Neanderthalerfossiel uit de Noordzee uitvoerig onderzocht. Ze deden dat in samenwerking met enkele medewerkers van de Universiteit Leiden. Vergelijkingen met elders gevonden Neanderthalerschedels tonen aan dat het gaat om schedelfragment van een jonge man. In het botfragment zit een kleine holte, veroorzaakt door een goedaardige tumor die er waarschijnlijk al vanaf de geboorte zat. Onderzoek van de chemische samenstelling van het bot toont aan dat zijn dieet voornamelijk uit vlees bestond, zoals karakteristiek is voor Neanderthalers. De volledige onderzoeksresultaten worden binnenkort gepubliceerd in het tijdschrift ‘Journal of Human Evolution’.
Opzienbarende vondst eerste Nederlandse Neanderthaler. Een hoge resolutie CT-scan van de schedel van de Neanderthaler van La Chapelle-aux-Saints (Frankrijk), met daarin ‘geplakt’ het schedelfragment van de Zeeuwse Banken/het Middeldiep en zijn spiegelbeeld, eveneens in de schedel gemonteerd. Het schedelfragment is tussen de 100.000 en 40.000 jaar oud en is het eerste fossiel van een Neanderthaler van Nederlands grondgebied.
Foto: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Leipzig (D)
De ontdekking van het eerste Neanderthalerfossiel op Nederlands grondgebied is een grote aanwinst voor het Nederlands cultureel erfgoed en een mijlpaal voor de Nederlandse archeologie en paleontologie. De vondst is bovendien illustratief voor de archeologische en geologische rijkdom van de Noordzee. Die was in de IJstijd een laagvlakte in plaats van een zee. Van de Noordzeebodem worden regelmatig stenen werktuigen van Neanderthalers en grote hoeveelheden fossiele beenderen van mammoeten en andere ijstijddieren opgediept. Nooit eerder echter troffen wetenschappers er fossielen van Neanderthalers zelf aan.
Het schedelfragment is enkele jaren geleden door een amateurpaleontoloog gevonden in het afval van een schelpenzuiger. Dit materiaal werd opgezogen uit het Middeldiep, een gebied in de Noordzee op 15 kilometer voor de Zeeuwse kust. De exacte bodemlocatie van de vondst is hierdoor niet bekend.
Het onderzoek naar het Neanderthalerfossiel is mede mogelijk gemaakt door jarenlange inzet van amateurpaleontologen in het Noordzee‐kustgebied. De tentoonstelling is mede‐gefinancierd uit de Spinozapremie van prof. dr. Wil Roebroeks (Universiteit Leiden), een van de betrokken wetenschappers.