Hevige regenval in het oosten van Servië legde vorige week in een open kolenmijn bij Kostolac een grafveld met een zestal mammoeten bloot. De NOS rapporteert inmiddels al over een twintigtal skeletten die na de regenbui zijn gevonden.
Kostolac, een plaats ten oosten van Belgrado, ligt nabij de grens met Roemenië pal onder de Danube rivier. Het gebied is belangrijk om zijn kolenreserves en word dan ook al sinds na de Tweede Wereldoorlog afgegraven.
De eerste Servische mammoet, een bijna compleet skelet genaamd Kika, werd in 1996 in Kikinda gevonden, een paar honderd kilometer boven Kostolac. In 2009 werd een compleet skelet gevonden in Drmno, een paar kilometer ten oosten van Kostolac en vlakbij de Romeinse hoofdstad en het militair fort Viminacium.
Viminacium
In Viminacium wordt nog altijd door archeologen onderzoek gedaan, een deel van de stad is gereconstrueerd en er is een bezoekerscentrum voor toeristen. De mammoet uit 2009 is hier in situ te zien en er is een reconstructie van gemaakt. Deze mammoet dateert uit het Mioceen en werd 30 meter onder de grond gevonden. Het gaat om een vrouwtje, Vika genaamd, van ongeveer 60 jaar oud met een schofthoogte van 4,5 meter, dat verdronken is in een moeras.
De archeologen van Viminacium zijn nauw betrokken bij de vondsten die eens in de zoveel tijd gedaan worden in de kolenmijnen in het gebied. Korte tijd voor de regenbui die het grafveld schoonspoelde, werden al mammoetresten gevonden toen de graafmachine een stuk grond had weggeschraapt. Maar de regen spoelde het omringende gele zand weg en zo werd het team van Archeological Project Viminacium, onder leiding van Miomir Korac, blij verrast met nog veel meer skeletten.
Onderzoek
Volgens Korac was dit gebied in het Mioceen een groot eiland in de Pannonische zee, wat nu de Pannonische vlakte is en het meest vruchtbare stukje grond van Hongarije, Servië en Kroatië. Het team is van plan om infrarood camera’s te gebruiken om een beter beeld te krijgen van wat er hier nog meer onder de grond ligt, alvorens groot materieel in te schakelen om het gebied verder af te graven.
Verder onderzoek moet uitwijzen of het hier om een catastrofe gaat die de kudde overviel, of dat het daadwerkelijk een mammoetkerkhof is. De omvang van deze vondst doet in elk geval al gauw denken aan The Mammoth Site of Hot Springs, South Dakota in Amerika, waar inmiddels 59 mammoeten en tal van andere Pleistocene zoogdieren zijn opgegraven. Deze nieuwe site is alleen een stuk dichterbij huis. Nu maar afwachten wat er verder nog uit dat gele zand tevoorschijn komt.
Wat is nu het verschil met de situatie in Nederland, waar de afgelopen tientallen jaren al honderden mammoetbotten en andere fossielen uit de Noordzee zijn opgevist?
Tijdens ijstijden in het Pleistoceen was het gebied dat nu de Noordzee is een grote mammoetsteppe waar rivieren doorheen stroomden, bomen en planten groeiden en mammoeten, wolharige neushoorns en andere Pleistocene zoogdieren rondliepen. Veel van deze dieren zijn hier ook gestorven en liggen nu begraven onder de Noordzee.
Er zijn echter opvallende verschillen tussen beide vindplaatsen te noemen. De mammoeten in Kostolac, Servië, dateren uit het Mioceen (5 tot 23 miljoen jaar geleden) terwijl de Nederlandse mammoeten jonger zijn, uit het Pleistoceen (11.000 tot 2,5 miljoen jaar geleden). Daar zit dus een paar miljoen jaar aan evolutie tussen. Dit maakt vergelijkend onderzoek naar bijvoorbeeld hun evolutie en groepssamenstelling wel zeer interessant. Een ander groot verschil is, dat de Servische mammoeten systematisch en in situ (dus onveranderd in positie sinds hun overlijden) kunnen worden opgegraven. De bijna complete skeletten kunnen gereconstrueerd worden en de volledige mammoet weer opgebouwd. De skeletten in de Noordzee daarentegen zijn door zeestromen verplaatst en verspreid. We vinden veel losse elementen, maar geen complete skeletten. Gelukkig kunnen we in Nederland dankzij de grote hoeveelheid botten inmiddels wel reconstructies maken door de losse componenten te combineren tot een compleet skelet. Een groot deel van de collectie Nederlandse mammoeten bevindt zich in NCB Naturalis, het grootste mammoetkerkhof van Nederland. De mammoet in dit museum bestaat volledig uit originele mammoetbotten, hoewel niet van een individu.