De enorme holenbeer, Ursus spelaeus, bewoonde ooit een groot deel van Europa, van Spanje tot aan de Oeral en stierf 27.800 jaar geleden uit. Dit is zo’n 13 millennia eerder dan voorheen werd gedacht. Deze nieuwe datering valt samen met een periode van grote klimaatveranderingen, het laat glaciaal maximum, wanneer een duidelijke daling in temperatuur resulteerde in een afname van de vegetatie die een belangrijk onderdeel van het dieet van de holenbeer vormde.
In een studie gepubliceerd in Boreas, suggereren onderzoekers dat deze afname van voedselbronnen ertoe leidde dat de holenbeer, onderdeel van de ‘megafauna’ – die ook de wolharige mammoet, wolharige neushoorn, reuzenhert en holenleeuw omvatte – gedurende de laatste ijstijd uitstierf. Ze vonden geen overtuigend bewijs dat de mens bij het verdwijnen van de beren betrokken was. Het team gebruikte zowel nieuwe data als bestaande C14 dateringen op holenbeerbotten om een chronologie voor het uitsterven te reconstrueren. “Ons werk laat zien dat de holenbeer een van de eerste was van de megafauna die aan het eind van de laatste glaciale periode in Europa uitsterft,” zegt Dr Martina Pacher van de paleontologie afdeling van de universiteit van Wenen. “Andere, latere extincties gebeurde op andere tijdstippen gedurende de laatste 15.000 jaar.”
Dr Pacher werkte samen met professor Anthony J. Stuart van het National History Museum in Londen en de universiteit van Durham. Veel wetenschappers gingen er van uit dat de holnebeer tot minstens 15.000 jaar geleden overleefde, maar Dr Pacher en professor Stuart beweren dat de methodologie van deze eerdere studies veel fouten bevat in zowel de dateringen als de verwarring tussen de botten van de holenbeer en de bruine beer.
Het paar concludeerd ook, op basis van de anatomie van de schedel, collageen en tanden, dat deze uitgestorven dieren voornamelijk vegetarier waren, met een gespecialiseerd dieet van hoogwaardige planten. Vergeleken met andere megafauna soorten die uiteindelijk ook uitstierven, had de holenbeer een relatief kleine geografische range, die beperkt was tot Europa. Dit kan het vroege uitsterven van de soort mede verklaren. “Zijn uiterst gespecialiseerde levenswijze, en dan vooral het dieet van hoogwaardige planten, en de beperkte verspreiding maakte de soort vatbaar voor uitsterven wanneer het klimaat kouder wordt en voedselbronnen verdwijnen,” zegt Dr. Pacher.
De bruine beer, waarmee de holenbeer een gemeenschappelijke voorouder deelt, was verspreid over Europa en een groot gedeelte van noord Azie en heeft het tot vandaag de dag overleefd. “Een fundamentele vraag voor toekomstig onderzoek is: waarom overleefde de bruine beer wel en de holenbeer niet?” zegt professor Stuart. Antwoorden op deze vraag kunnen te maken hebben met voedselvoorkeur, winterslaap strategieen, geografische verspreiding, habitatvoorkeur en misschien predatie door mensen.
Holenberen waren zwaar gebouwde dieren, waarvan de mannetjes tot 1000 kg konden wegen. Het hoogst gewogen gewicht van zowel Kodiak beren als ijsberen – de grootste beren die nu leven – is 800 kg, met een gemiddelde van 500 kg.
Wetenschappers hebben een grote hoeveelheid holenbeerbotten gevonden uit grottensites. Er wordt gedacht dat de dieren daar tijdens de winterslaap zijn gestorven. Grotten zijn ideaal voor de conservatie van botten.
Hoewel de diersoort al 200 jaar wetenschappelijk wordt onderzocht – in 1794 beschreef de jonge anatoom J. Rosenmüller voor het eerst de botten van een holenbeer uit de Zoolithenhöhle in Beieren – het tijdstip en de oorzaak van het uitsterven blijven controversieel. De beste bron voor informatie over hoe de holenbeer er uit heeft gezien is te vinden in de Grotte Chauvet in de Ardech van zuid Frankrijk, waar met rode pigment grotschilderingen zijn gemaakt. Dit zijn de enige afbeeldingen in Paleolithische kunst die ontegenzeggelijk de grottenbeer verbeelden.
Voor wie het wetenschappelijke artikel wil lezen:
Pacher, M. & Stuart, A. J. Extinction chronology and palaeobiology of the cave bear (Ursus spelaeus). Boreas, 2008
Bron: sciencedaily