Een kalkstenen tafelblad, een getraind oog en Google Earth hebben een rol gespeeld bij de ontdekking van een schat aan fossielen die licht kunnen werpen op de oorsprong van Afrika’s dierenleven.
Het verhaal begint als Philip Gingerich, paleontoloog aan de Universiteit van Michigan en expert op het gebied van walvissen, bericht kreeg over een walvisfossiel uit Egypte dat op een niet alledaagse manier gevonden was. Bij een steenhouwer in Italie worden steenblokken van over de hele wereld aan stukken gezaagd voor tafelbladen en steenhouwers hadden een doorsnede van een skelet gezien in een groot stuk kalksteen dat uit Egypte afkomstig was. Paleontoloog Giovanni Bianucci van de Universiteit van Pisa herkende het als de fossiele resten van een walvis die 40 miljopen jaar geleden in Egypte leefde, toen het land daar nog door zee bedekt was.
Gingerich was door dit verhaal nieuwsgierig geworden en wilde de site bezoeken waar het stuk kalksteen van afkomstig was. De exacte locatie bleek echter een mysterie. Bianucci meende dat het fossiel van een site nabij de Egyptische stad Sheikh Fadl kwam, maar een collega in Egypte vertelde Gingerich dat de groeve waarschijnlijk meer naar het oosten lag, maar waar precies wist hij ook niet.
In plaats van in het wilde weg de woestijn door te zoeken, raadpleegde Gingerich eerst zijn computer en opende Google Earth. Na Sheikh Fadl gelocaliseerd te hebben, scande hij oostwaarts tot hij een kalksteenformatie tegenkwam die als een enorm serpent de woestijn doorsneed. In zijn virtuele expeditie volgde Gingerich deze formatie, waarbij hij vooral lette op wegen die vanaf de snelweg kwamen. Deze konden wijzen op de aanwezigheid van een groeve. Uiteindelijk, ongeveer 75 mijl ten oosten van Sheikh Fadl, stuitte hij op een weg die noordwaarts naar een pokdalige cluster leidde; dit moest wel een cluster groeves zijn.
Gingerich reisde vervolgens af naar Khasm el Raqaba, het gebied dat hij via Google Earth gevonden had. “Toen we daar aankwamen, bleek het een enorme groeve te zijn, met vrachtwagens die af en aan reden en stukken kalksteen die uit de ondergrond geblazen werden,” zegt Gingerich. Hij realiseerde zich meteen dat het vrijwel onmogelijk zou zijn om op die plek walvisfossielen te zoeken. Maar terwijl hij de groeve overzag, viel zijn oog op iets heel anders: rode lagen in de witte kalksteenwanden van de groeve. Deze rode lagen bestonden uit losse grond die oude grotten in was geblazen.
“Ik kreeg opeens een ingeving: in die sedimenten zouden zich dieren moeten bevinden, want grotten zijn vaak vallen, waar dierenresten zich verzamelen,” aldus Gingerich. Toen hij daadwerkelijk de basis van deze lagen ging onderzoeken, lag het vol met kleine botten.
Gingerich verzamelde wat van de fossielen en nam ze mee terug naar het Paleontologie Museum van de Universiteit van Michigan, waar Gregg Gunnell ze herkende als tanden en botten van fossielen vleermuizen. Gunnell deelde het materiaal met Ellen Miller, van de Wake Forest University, die een aantal knaagdierkaken en nog wat meer tanden vond. Recentelijk, door een donatie van de National Geographic Foundation, konden Gunnell, Miller, onderzoeksassistent William Sanders en Ahmed El-Barkooky van de Universiteit van Cairo terug naar de site om meer fossielen te verzamelen.
De botten en tanden – resten van kleine dieren die in het Mioceen leefden, zo’n 18 to 20 miljoen jaar geleden – waren de eerste fossielen uit die periode die in Egypte gevonden werden. Zij vertegenwoordigen wellicht de eerste zoogdieren die van Azie naar Afrika migreerden, toen de landbrug tussen deze twee continenten gevormd werd.
“Het is aannemelijk dat dieren die van Azie naar Afrika migreren, door het gebied van Khasm el Raqaba komen,” zegt Gunnell. Maakten de kleine vleermuizen, ratten en andere dieren van wie de fossielen gevonden werden deel uit van deze eerste migranten, de voorlopers van het hedendaagse iconische dierenleven van Afrika?
“Het fossiele bestand is nog niet goed genoeg om dat met zekerheid te zeggen,” aldus Gunnell. “Maar wanneer deze dieren in meer detail bestudeerd worden, zullen ze leiden tot een beter begrip van de verspreiding van dieren tussen Azie en Afrika en tussen Noord Afrika en de rest van het Afrikaanse continent.”
Bron: Science Daily